ทุกปีในช่วงเดือนเมษายน พื้นที่ว่าการอำเภอทั่วประเทศจะคึกคักไปด้วยชายหนุ่มอายุครบ 21 ปี ที่เดินทางมารายงานตัวตามหมายเรียก เพื่อร่วมกระบวนการคัดเลือกทหารกองประจำการ หรือที่คนทั่วไปเรียกกันว่า “เกณฑ์ทหาร”
บรรยากาศในวันนั้นเต็มไปด้วยหลากหลายอารมณ์—บางคนมาด้วยความคาดหวังว่าจะจับได้ใบดำ บางคนก็ตั้งใจมาเป็นทหารเพื่อรับใช้ชาติ ขณะที่ครอบครัว ญาติพี่น้อง และเพื่อนฝูง ก็มาร่วมให้กำลังใจอย่างอบอุ่น
การจัดงานเกณฑ์ทหารมักเริ่มตั้งแต่เช้า โดยมีการแบ่งกลุ่มตามตำบลอย่างเป็นระเบียบ (ซึ่งเห็นได้จากป้ายบอกชื่อหมู่บ้านหรือเขตต่าง ๆ ที่ตั้งไว้หน้าศาลาประชาคม) จากนั้นเจ้าหน้าที่จะดำเนินการตรวจเอกสาร ตรวจร่างกาย และสุดท้ายคือการจับใบดำใบแดงที่เป็นไฮไลต์สำคัญ
แม้จะเป็นกิจกรรมที่เต็มไปด้วยความตึงเครียดสำหรับใครหลายคน แต่ก็ถือเป็นช่วงเวลาแห่งการเติบโต เป็นช่วงเวลาที่ชายไทยได้สัมผัสความรับผิดชอบในฐานะพลเมือง และเรียนรู้ถึงบทบาทของตนในสังคม
วันเกณฑ์ทหารจึงไม่ใช่แค่พิธีการทางราชการ แต่เป็นอีกหนึ่ง “พิธีผ่านวัย” ที่สะท้อนถึงวัฒนธรรมและค่านิยมของสังคมไทยอย่างลึกซึ้ง
